Door: Kaylee van Tilburg

In dat cirkeltje heb ik zeker 1,5 jaar ‘vast’ gezeten totdat we een passende behandeling vonden die aansloeg. Dat de situatie complex was, werd door behandelaren uitgesproken naar mij en mijn ouders, maar ook in mijn dossier komt de term ‘complexe casus’ meerdere malen terug.  

In de praktijk wordt de term ‘complexe casus’ vooral gebruikt door professionals en psychiaters onderling. Maar wat betekent dat nu eigenlijk: ‘complex’? Is dat niet gewoon een mooi woord om te omschrijven dat we eigenlijk nog niet zo goed weten hoe de problematiek in elkaar zit of welke behandeling écht goed zal aanslaan?

Drie jaar geleden ben ik van de jeugdpsychiatrie overgegaan naar de volwassenpsychiatrie. Ook werk in mijn vrije tijd als ervaringsdeskundige met volwassenen en jongeren die te maken hebben met de GGZ. Ondanks dat mijn problemen het label ‘complex’ nog wel verdienen, heb ik mijn draai weten te vinden in de maatschappij en kan ik weer zelfstandig leven met ambulante therapie.

In mijn werk als ervaringsdeskundige kom ik term ‘complex’ vaak tegen, zowel in gesprekken met jongeren, als met professionals. Daarnaast komt het woord ‘complex’ ook voor in artikelen en onderzoeken, waarin er dan vaak wordt gesproken van een groep jongeren in de jeugdpsychiatrie die moeilijk te bereiken en behandelen zijn.

Het woord ‘complex’ lijkt overal nét iets anders te betekenen: soms is het een term die aanduidt dat een jongere niet makkelijk te behandelen is, soms wordt het gebruikt om aan te geven dat er sprake is van comorbiditeit, en in andere gevallen is vooral een woord dat wil aangeven dat er nog geen passende behandeling gevonden is. Sommige jongeren krijgen tijdens het zoeken van gepaste hulp te horen dat zij ‘te complex’ zijn en dat de instantie waar zij zich hadden aangemeld hen niet goed kan helpen.

En natuurlijk is de situatie in de meeste gevallen ook wel complex, maar af en toe vraag ik me af of het ook niet gewoon een mooi woord is om professioneel te zeggen dat we (behandelaren, ouders én de jongere zelf) er even niet meer uitkomen.

Wanneer je niets met de psychiatrie te maken hebt lijkt het oplossen van een psychisch probleem heel simpel: je bent ziek, je gaat naar een psycholoog, en dan gaat het beter. Pas als je zelf, of een naaste, te maken krijgt met psychische klachtenkom je erachter hoe ingewikkeld herstel kan zijn. Hoe lang je soms aan het zoeken bent naar antwoorden, naar een passende behandeling. En hoe groot de worsteling kan zijn om ‘stabiel te worden’ en ‘behandeling aan te kunnen’.

'Complex'? Of wil je zeggen dat je er niet uitkomt?

Het behandelen van psychische klachten is op papier makkelijker dan in het echt. En ondanks dat je met z’n allen hoopt dat een jongere goed en snel herstelt van zijn of haar problemen, is het in de praktijk soms toch het geval dat je, ondanks alle moeite, een punt bereikt waarop je vastloopt. Zo kan het zijn dat de behandelingen die mogelijk zijn binnen de behandelende instantie niet aan lijken te slaan en de opties beginnen op te raken. Of dat het moeilijk te achterhalen is waar de problematiek vandaan komt en de expertise binnen de instelling niet voldoende is om een passende behandeling te kunnen bieden. Je bereikt een punt waarop het woord ‘complex’ begint te vallen in gesprekken en verslagen. Een mooi woord om in dit geval te zeggen: wij zijn hard bezig met zoeken naar oplossingen maar wij komen er voor nu even niet meer uit. Het kan dan zijn dat het nodig is om verder te kijken naar andere behandelmogelijkheden of bijvoorbeeld een second opinion.

Soms had ik gewild dat, in de periode dat mijn situatie zo complex was, er een keer een psychiater tegenover mij had gezeten die had gezegd: “Sorry, maar wij weten het ook even niet meer. Zullen we samen verder zoeken?”. Een stukje kwetsbaarheid middenin de wereld van de psychiatrie waar een ‘professionele houding’ het uitgangspunt is.

In mijn geval leek het soms dat hoe erger ik vastliep, hoe professioneler de houding van de hulpverlener werd. En ondanks dat zij ook deden wat zij dachten dat het beste was zorgde dat voor het gevoel dat ik, juíst in de momenten dat ik de verbinding het hardst nodig had, de verbinding voelde afnemen. Ik had zelf ook wel door dat de zoektocht nog lang niet klaar was, dat de opties op begonnen te raken. Het was fijn geweest als de persoon tegenover mij, die de expertise had en waar ik tegenop keek, dat ook had kunnen toegeven. Voor een stukje erkenning, maar vooral ook omdat we dan eerder onze horizon hadden kunnen verbreden en bijvoorbeeld hadden kunnen kijken naar oplossingen buiten de instelling.

Uiteindelijk ben ik op de goede plek terecht gekomen. Na een zoektocht van ruim 3 jaar zijn we erachter wat er bij mij speelt en wat ik nodig heb. En ondanks dat het misschien beter had gekund heb ik mijn behandeling in de jeugdpsychiatrie altijd als goed ervaren. Niemand had op het moment van zoeken duidelijk zicht op wat zou helpen. Ze hebben gedaan wat ze konden en wilden mij graag helpen op de plek waar ik vertrouwd was. Maar achteraf gezien had een kwetsbare of transparante houding er wel voor kunnen zorgen dat ik eerder terecht was gekomen op de plek waar ik nu sta. Herstel is altijd een zoektocht. Voor de een is die kort en simpel, voor de ander is het een lange weg vol met verwarring en onverwachte bochten. Maar uiteindelijk geloof ik dat iedereen uiteindelijk wel op de juiste plaats terecht komt.